Veel werkprocessen vragen om inzet buiten ‘kantoortijden’. In situaties waar het werk een redelijk stabiele inzet vraagt, worden vaak ploegenroosters toegepast. Ook zijn er mogelijkheden voor ploegendiensten met verschillende arbeidscontracten. Bij een ploegendienst wordt vaak een ploegentoeslag betaald, maar waarom betalen we ploegentoeslagen?
Als de dagdienst onvoldoende capaciteit oplevert wordt een avonddienst aan het rooster toegevoegd en ontstaat een tweeploegenrooster met vroege en late diensten. In de drieploegendienst komen er nachtdiensten bij op de doordeweekse dagen. En naarmate nog meer capaciteit wordt gevraagd kiest de werkgever voor een vierploegendienst (met een vrije zondag) of een continurooster voor vijf ploegen (waarin 24/7 wordt gewerkt). Meer informatie over ploegenroosters is te vinden op www.ploegenroosters.nl.
Ieder rooster beperkt de vrijheid van medewerkers. Het rooster maakt het lastiger om aan het sociale leven deel te nemen. Als ploegenwerker mis je bijvoorbeeld verjaardagen van familie en sporten in teamverband is vaak lastig. Bij vroege en nachtdiensten wordt ook het dag/nachtritme ontregeld. Ploegenwerkers zien ook wel voordelen van onregelmatig werken. Ze staan minder vaak in de file en hebben meer vrije tijd overdag als het rustig is in de winkels of op de sportschool.
De werkgever biedt een financieel voordeel om werknemers over te halen de ongemakken te accepteren. De ploegentoeslag is een overtuigend argument om in ploegendienst te gaan werken, want het maakt het draaien van wisseldiensten aantrekkelijker. En wie eenmaal is gewend aan die extra inkomsten blijft vaak ook in ploegen werken, omdat de uitgaven erop worden afgestemd.
Wat compenseren we eigenlijk?
Leven in ploegendienst is duurder dan in dagdienst. Het is lastig of onveilig om met het openbaar vervoer naar het werk te gaan, dus je bent aangewezen op de auto. De energierekening is vaak wat hoger, omdat thuis de kachel ook overdag brandt. De toeslag helpt bij die extra kosten.
Het klinkt heel logisch dat de toeslag hoger wordt bij de overgang van een 2- naar 3- naar 4- naar 5-ploegendienst: er komen avonden bij, dan nachten, dan de zaterdag en dan nog de zondag. Met iedere stap neemt het ongemak voor werknemers toe en daarmee ook de hoogte van de toeslag. Maar de zwaarte van een rooster wordt niet alleen veroorzaakt door het soort diensten. Ook de lengte van dienstreeksen, wisselingen binnen reeksen of het aantal vrije dagen achtereen hebben invloed op de bezwaarlijkheid.
Wat compenseren we nu eigenlijk met ploegentoeslag? Stel dat je moe wordt van het werken in ploegendienst, verandert het geld dan iets aan de vermoeidheid? Nee, de slaapklachten, vermoeidheid en andere lichamelijke klachten gaan niet over van dat extra geld.
De toeslag compenseert vooral sociaal ongemak. Die afweging kan iedere werknemer ook voor zichzelf maken: “Ik accepteer het sociale ongemak in ruil voor de ploegentoeslag.”
Hoe moeten we omgaan met de fysieke ongemakken en de gezondheidsrisico’s? Compensatie in de vorm van extra hersteltijd is een slimme oplossing: naarmate een rooster zwaarder is (door nachtwerk en vroege starts) moet je misschien wel korter gaan werken. Daarnaast is het zinnig om het omzetten van de financiële toeslag in vrije tijd mogelijk te maken.